مطالبی درباره اخلاق مهندسی

در این صفحه سعی می شود اطلاعاتی راجع به این شاخه علمی به تدریج ارائه شود.

مطالبی درباره اخلاق مهندسی

در این صفحه سعی می شود اطلاعاتی راجع به این شاخه علمی به تدریج ارائه شود.

یادداشتی برای معلمان درس اخلاق مهندسی

امروز فرصتی پیدا کردم که سایت های آموزشی و پژوهشی کشور را با موضوع اخلاق مهندسی بررسی کنم. به عبارتی، از سایت گوگل خواستم نوشته هایی با فرمت پی دی اف را که در آنها کلمه اخلاق مهندسی درج شده برایم پیدا کند.

نتایج بسیاری آمد که بیشتر آن ها را در گذشته دیده بودم. منتهی تغییری که در نوشته ها نسبت به گذشته دیدم، نشان می داد که تعداد دانشگاه هایی که درس اخلاق مهندسی را در این اواخر در دروس خود قرار داده اند بیشتر شده است. به نظر دلیل روشنی دارد. ابلاغ مصوبه شورای عالی برنامه ریزی وزارت فرهنگ و آموزش عالی در خصوص دروس دوره کارشناسی.


در نظر دارم در آینده نزدیک این مصوبه را بررسی کنم. البته پایم را از گلیم بیرون نخواهم گذاشت. چرا که تنها به تحلیل قسمت درس اخلاق مهندسی و سرفصل هایش خواهم پرداخت.

گمان حقیر آن است که این حجم از ارائه در سطح کشور، در حالی که می توان به طور قطع گفت  سابقه آموزش و پژوهشی درخوری در آن وجود ندارد، موجب نگرانی است. اساتید خوب ما در دانشکده های مهندسی و یا گروه های معارف  با چه پشتوانه علمی و با چه برنامه درسی می خواهند این درس را ارائه نمایند؟ اگر چه من به شایستگی و توانایی اساتید گران قدر کشور معترفم؛ ولی به هر حال این درس هیچ سابقه ای در کشور ندارد. حتی عرض من آن است که کتاب های معتبر این رشته در کتاب خانه های دانشگاه های ما موجود نیست. شما می توانید سری به سایت کتاب خانه های دانشگاه ها بزنید و عنوان اخلاق مهندسی یا engineering ethics را جستجو کنید...

راه حل چیست؟

در نبود مراکز آموزشی و پژوهشی درخور برای اخلاق مهندسی، و با توجه به ارائه این درس در دانشگاه ها، باید عرض کنم : مطالعه.

اساتید فرهیخته و زحمتکش دانشگاه ها ضروری است که به طور خاص منابع شناخته شده ی این رشته را مطالعه و طرح درس آماده کنند.

حقیر،توصیه ای برای مطالعات این رشته علمی برای سروران گرامی ام دارم.


در ابتدای کلام عرض کنم که نویسنده این سطور، یک پژوهشگر علاقه مند به موضوع اخلاق مهندسی بوده و یادداشت های این صفحه به اندازه سواد اندک اینجانب می باشد. لذا این نوشته ها اگرچه می تواند مطلع خوبی برای موضوع باشد، ولی به طور قطع عیوب و نواقص زیادی دارد که با مطالعه و پژوهش بیشتر اصلاح خواهد شد. انشاءالله

مخاطب من نیز، در حال حاضر، اساتید این دروس هستند. یعنی کسانی که بنابر ابلاغیه وزارتخانه و یا به هر دلیل دیگر، متولی ارائه این درس شده اند.


*****


-در بین کتاب های ترجمه شده به فارسی، کتاب اخلاق مهندسی مارتین و شینزینگر کتاب بسیار خوب و جامعی است. این کتاب در دهه 80 به سفارش دولت امریکا برای ارائه درس اخلاق مهندسی که برای مهندسان حرفه ای سودمند باشد، تدوین شده است. حجم این کتاب زیاد است و امکان ارائه همه مطالب آن برای درس 2 واحدی ممکن نیست. لذا اساتید دانشگاهی با توجه به آشنایی که با حرفه مهندسی و مسائل آن دارند، می توانند فصولی از آن را انتخاب کنند. نظر حقیر آن است که سه فصل اول آن ضروری است.

در نوشته های نخستین این بلاگ، به طور اجمالی به این کتاب پرداخته ام که می توانید مشاهده کنید. بزرگترین اشکال این کتاب، ترجمه ضعیف آن است. پیشنهاد حقیر،به طور خاص، برای دوستان آشنا به زبان انگلیسی، کتاب اصلی آن است که شاید بهترین مکان برای خرید آن، نمایشگاه بین المللی کتاب تهران می باشد.( چرا که در صورت سفارش به کتابفروشی ها و وارد کنندگان کتاب، در عمل، باید 6 ماه منتظر خرید و ورود به کشور باشید!)

 همچنین کتابی خلاصه و مفید از آقای هریس موجود است که  توسط آقای رضا رضایی ترجمه

شده و شرکت انتشارات فنی ایران آن را ترجمه کرده است. این کتاب به سفارش انجمن مهندسان برق و کامپیوتر آمریکا برای دوره های کوتاه مدت نوشته شده است. این کتاب می تواند کتاب مفیدی برای تدریس محسوب شود. کتاب بسیار روان ترجمه شده و نویسنده هم بسیار معتبر است. متاسفانه چاپ کتاب تمام شده است. قرار است این کتاب دوباره تجدید چاپ شود. اگر این کتاب در کتابخانه دانشگاه موجود نباشد، اطلاع دارم که پژوهشکده علم، فلسفه و اخلاق مهندسی تعدادی از این کتاب را خریداری کرده است. از آنها بخواهید که برایتان ارسال کنند.(آدرس و تلفن این مرکز در نوشته های قبلی آمده است). حقیر گمان می کند به این کتاب باید مطالبی اضافه شود. در جلسه ای که راجع به موضوع اخلاق مهندسی خدمت آقای دکتر قراملکی بودیم، ایشان این کتاب را برای تدریس و معرفی به دانشجویان مناسب دانستند.

مطالعه کتاب آقای دکتر علی خاکی صدیق (به نوشته«دسترسی به کتاب های اخلاق مهندسی» مراجعه کنید) هم از نظر آن که چند کد اخلاقی معتبر جهانی را ترجمه و ارائه کرده اند، مفید است.

کتاب آقای دکتر بهادری نژاد نیز با این که مطالب متفاوتی نسبت به کتاب های اخلاق مهندسی دیگر دارد، ولی با توجه به این که مطالب آن از عمق آشنایی ایشان با جامعه مهندسی ما ناشی می شود، مطالعه آن می تواند برای آشنایی مدرس درس مناسب باشد. اگرچه گمان می کنم این کتاب، آموزشی نیست.


-کتاب های انگلیسی:

مدرسانی که آشنایی مناسب با زبان انگلیسی دارند، برای درس دو واحدی و سه واحدی، دو کتاب

آموزشی خوب وجود دارد. کتاب اخلاق مهندسی فلدرمن، و کتاب معرفی اخلاق مهندسی(introduction of engineering ethics) نوشته مارتین.این دو کتاب کم حجم و مناسب آموزش است. فایل پی دی اف هر دو کتاب در فضای اینترنت موجود است. البته حقیر به آخرین ویرایش کتاب آقای فلدرمن (در سال 2012) در فضای نت دسترسی پیدا نکرد. اساتید محترم که این کتاب ها را می خواهند به پژوهشکده ی معرفی شده مراجعه کنند. البته ترجمه کتاب آقای فلدرمن در حال چاپ است؛ که با انتشار آن -البته با لحاظ شرایطی-مشکل دسترسی به منبع مناسب این درس کمتر می شود.

کتاب جامع اخلاق مهندسی هریس برای اساتیدی مناسب است که توضیح بیشتری را راجع به مطالب او در کتاب ترجمه شده اش، و یا کتاب فلدرمن خواهان باشند. لذا این کتاب می تواند پشتوانه علمی دو کتاب خلاصه بالا باشد.

در رده کتاب های جامع، کتاب آقای پل- اشاره شده در نوشته«معرفی یک کتاب»-  نیز می تواند بسیار راه گشا باشد. دقت بفرمایید به نظر می رسد کتاب های جامع مذکور چنان چه به عنوان کتاب درسی معرفی شود، باید تنها چند فصل آن انتخاب شود. در حالی که دو کتاب فلدرمن و مارتین(معرفی اخلاق مهندسی)، درسی بوده و نیاز به گزینش را کاهش می دهد.

در انتها، دو کتاب خوب را به عنوان پشتوانه نظری برای اساتید معرفی می کنم.

درس اخلاق مهندسی، به عنوان یک شاخه از اخلاق، درسی فلسفی است. مدرس درس باید با مباحث فلسفی مربوطه و یا مبانی نظری آن آشنا باشد. این آشنایی می تواند توسط دو کتاب «به مثابه یک مهندس اندیشیدن»(thinking like an engineer) اثر مایکل دیویس، و کتاب «اخلاق مهندسی » کارولین ویت بک انجام بپذیرد. ناگفته نماند که کتاب آقای پل بحت های نظری خوبی دارد. امیدوارم در آینده نزدیک، با مطالعه این کتاب خوب، به معرفی تفصیلی آن در همین صفحه بپردازم.

البته کتاب های خوب دیگری هست که نتوانسته ام آنها را مطالعه و بررسی کنم.


-اگر در شرایطی دسترسی به کتاب های فارسی و انگلیسی موجود مشکل باشد، نظر حقیر مراجعه به کتاب های اخلاق حرفه ای است. به هر حال اخلاق مهندسی شاخه ای از اخلاق حرفه ای است و مطالب آن می تواند برای مدرسین و دانشجویان اخلاق مهندسی بسیار مفید باشد.

در این حوزه بی تردید کتاب های آقای دکتر احد فرامرز قراملکی معرفی می شود. در نوشته ای جداگانه به معرفی حضرت استاد و تألیفات ایشان خواهم پرداخت. اگر چه ایشان ناشناخته نیستند.

کتاب «درآمدی بر اخلاق حرفه ای» ایشان و «اخلاق سازمانی» در فصل اخلاق سازمانی درس اخلاق مهندسی، بسیار مفید است. من فکر می کنم اساتید محترم به کتابخانه دانشگاهشان سفارش دهند که سری کتاب های ایشان در حوزه اخلاق خریداری شود و به عنوان منبع خودشان آن را مطالعه نمایند.


چنان چه اساتید محترم در نظر داشته باشند نظریات اخلاق هنجاری را تدریس کنند، به ناچار باید به مطالعه آن در کتاب های فلسفه اخلاق بپردازند. کتاب های فلسفه اخلاق نوشته فرانکنا و مبانی اخلاق هولمز  به طور عمومی می تواند مناسب باشد. برای نقد این نظریات نیز کتاب نقد و بررسی مکاتب اخلاقی نوشته آیت الله محمد تقی مصباح یزدی پیشنهاد می شود. البته از آنجایی که این کتاب به نگارش مستقیم آیت الله مصباح نیست، لذا دقت های خاص ایشان را به همراه ندارد. کتاب های فلسفه اخلاق منتشره از موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، به طور کلی از آن جهت که روان و سلیس بوده و برای مقاصد آموزشی نوشته شده است، پیشنهاد می شود.

ولی تا جایی که سواد بنده اجازه می دهد، مقالات مجلات علمی پژوهشی اخلاق همچون مجله «پژوهش های اخلاقی» دانشگاه قم بهتر از کتاب های موجود، این نظریات را بررسی کرده است. چنانچه اساتید رشته های مهندسی به این گونه مجلات دسترسی ندارند، پیشنهاد حقیر استفاده ار سایت های اینترنتی نور مگز (noormags.com) , و یا مگیران(magiran.com)است. متصدیان بانک های اطلاعاتی مذکور سعی دارند، با سرعت، مقالات منتشره در مجلات معتبر داخلی را برای استفاده پژوهشگران در آرشیو خود قرار دهند.


باز تکرار می کنم که ارائه درس اخلاق مهندسی نیازمند یک دوره آموزشی ویژه است. این دوره ویژه باید توسط وزارت فرهنگ و آموزش عالی کشور طراحی شود.

در خلأ این دوره آموزشی، دانشگاه ها و یا دانشکده ها که قصد ارائه این درس را دارند، ضروری است به اساتیدی که فکر می کنند صلاحیت ارائه این درس را دارند و داوطلب ارائه این درس هستند، فرصت مطالعاتی بدهند که یا در خارج از کشور و یا در داخل کشور به مطالعه و تحقیق بپردازند. در داخل کشور اساتید می توانند با تمرکز ویژه و انحصاری در مدت شش ماه، کتاب ها و مقالات مربوطه را مطالعه کنند.

من فکر می کنم مراکزی چون پژوهشکده علم، فلسفه و اخلاق مهندسی دانشگاه امیرکبیر به مدیریت آقای دکتر خداوردیان، گروه اخلاق حرفه ای دانشگاه تهران به ریاست آقای دکتر قراملکی، پژوهشکده سبز دانشگاه قم-به سرپرستی آقای دکتر محسن جوادی)، شخص آقای دکتر بهادری نژاد( دانشکده مهندسی مکانیک دانشگاه شریف)، و  امثالهم می توانند در معرفی مقالات و کتاب ها و یا تشکیل جلسه مشاوره به اساتید محترم  مفید واقع شوند.

همان طوری که عرض شد تمامی کتابهای معرفی شده در پژوهشکده یادشده در دانشگاه امیرکبیر موجود است.

امیدوارم این نوشته شتابزده، برای مطالعات دوستان بزرگوارم در دانشگاه ها ثمربخش بوده باشد.


نظرات 4 + ارسال نظر
[ بدون نام ] سه‌شنبه 3 بهمن‌ماه سال 1391 ساعت 07:20 ب.ظ

انگار اخلاق بدون ابلاغ مصوبه عملی نمیشه.
حالا این چقدر اسمش اخلاق میشه؟
ولی بهرحال باید از یه جا شروع شه. و تلاش بشه که بطور صحیحی هدایت بشه.
یک راهش اینه که یکی دوتا دانشگاه خوب کار کنند و مدل قابل اجرایی برای بقیه ارائه بدن
نوشتن درسنامه هم خیلی کمک میکنه
مطرح کردن و به بحث گذاشتن موردهای اخلاقی هم حساسیت ها رو بالا میبره
خسته نباشید

مدنی چهارشنبه 18 بهمن‌ماه سال 1391 ساعت 01:31 ق.ظ

سلام
برای کاربردی کردن اخلاق باید آن را از آسمان به زمین آورد و طرحی قابل اجرا از آن ارائه داد.
اولین قدم برای اجرایی شدن اخلاق حرفه ای توجیه کارکنان به مفید بودن اخلاق برای زندگی آنهاست و حتما باید به عده ای که زندگی را محدود به همین جهان میبینند، هم توجه کرد. همین فواید اخلاق برای زندگی مادی است که منجر به رشد روزافزون اخلاق حرفه ای در جوامع سکولار شده است.
تا چنین بستری فراهم نشود، اخلاق در غیاب ضمانتهای قانونی برقرار نمیشود.

مدنی چهارشنبه 18 بهمن‌ماه سال 1391 ساعت 02:04 ق.ظ

چند وبلاگ مفید
اخلاق پزشکی علیه خرافات
http://medicalscience.blogfa.com/

اخلاق پزشکی
http://bioethics.blogfa.com/

حسین پنج‌شنبه 19 بهمن‌ماه سال 1391 ساعت 12:27 ق.ظ http://www.parsautomation.com

ممنون از مطالب خوب

برای نمایش آواتار خود در این وبلاگ در سایت Gravatar.com ثبت نام کنید. (راهنما)
ایمیل شما بعد از ثبت نمایش داده نخواهد شد