تأملی در «تولید بنزین در ایران و بروز سرطان» به همراه یک گزارش

طی چند سال گذشته، پس از تولید بنزین در مجتمع های تولیدی پتروشیمی، همواره کارشناسان و رسانه ها از خطرناک بودن بنزین تولید شده سخن گفته اند. در این مدت، حتی این مسأله به برخورد سیاسی نمایندگان و سازمان محیط زیست،  کارشناسان نفتی و حتی محیط زیستی در دو جناح سیاسی کشید. از طرفی مشاهدات نشان می داد که در این چند سال، آلودگی شهرهای بزرگ بویزه تهران افزایش یافت و آمار سرطان بالا کشید. به گونه ای که در یک آمار منتشره داخلی، بیشترین نرخ رشد سرطان در جهان به ایران تعلق گرفت. حال بعد از چند سال، همه گیر شدن سرطان در جامعه ما اینقدر وضوح پیدا کرده که هریک از ما با نیم نگاهی به اطراف و فامیل خود می توانیم چند نفری را که دچار سرطان شده و مشغول شیمی درمانی هستند و یا احیانا متاسفانه در اثر این بیماری فوت شده اند، بخاطر آوریم. در حالی که تنها حدود 4-5 سال قبل چنین تلخکامی را تجربه نکرده بودیم.چند سال پیش دولت ما یک دوراهی داشت که به زعم ما یک دوراهی اخلاقی بود. یا تولید بنزین داخلی( بخوانید بنزین پتروشیمی یا حتی پالایشگاهی کم کیفیت) و یا بسنده کردن به بنزین کم وارداتی(بخاطر تحریم) و در نتیجه مشکلات رفاهی مردم بخاطر عدم امکان استفاده از بنزین و در نتیجه کاهش سفرهای درون شهری و حتی بیرون شهری با وسایل شخصی.
  با توجه به آن که اطلاعات دولتی مربوط به این چالش را در اختیار نداریم نمی توانیم به راحتی قضاوت کنیم، ولی می دانیم که در انتها حکم به تولید داخلی داده شد.  حال برای ارزیابی این تصمیم( که به زعم ما تصمیم در حوزه اخلاق است)، البته به عنوان یک شهروند، شما را به خواندن یک گزارش پژوهش دانشگاهی که امروز در خبرگزاری ها آمده دعوت می کنم. قبل از مطالعه گزارش، از شما چند سوال دارم.

به نظر شما خواننده بزرگوار، آیا این تصمیم که البته می دانیم در دوره قبل انجام گرفته و نمی دانیم ادامه دارد یا خیر، یک تصمیم مطابق با اخلاق بوده است؟ یعنی در یک رویکرد حق گرایی، آیا حق مردم رعایت شده است؟ و در یک نگاه فایده گرایانه، آیا مصلحت عمومی( از جمله سلامت مردم) لحاظ گردیده است؟
هرگونه که شما به سوال حقیر جواب دهید، برای آدم بی درد و بیکاری مثل من که در گوشه اتاق خود در دانشگاه یا خانه ام در پشت این رایانه پناه گرفته، این سوال جدی و اذیت کننده  مطرح می شود که :
در یک نگاه کلان، آیا در کشور عزیزمان ایران، مکانیزم مشخص و علمی راجع به این گونه تصمیمات که بعدی ارزشی و اخلاقی دارد، وجود دارد؟ در این صورت، پشتوانه این مکانیرم و بحث های مربوط به آن، کدام  پژوهشکده ها و مراکز علمی حوزوی و دانشگاهی است؟ و چرا در مدارک علمی و گزارشات دولتی، هیچ شاهدی موید بر وجود این مباحث( بررسیهای اخلاقی مسایل تکنولوژیک) وجود ندارد؟

در آخر کلام، نظر شما را به  گزارش ذیل - که در خبرهای امروز وبسایت خبرگزاری تابناک آمده - جلب می کنم.

*************************************

یک محقق ایرانی در تحقیقات خود موفق شد به این نتیجه برسد که احتمال ۵۰ درصد شیوع سرطان در کشور ناشی از وجود ماده ای در بنزین است.

به گزارش مهر فرهاد احمدی - محقق برگزیده در بیستمین جشنواره تحقیقات پزشکی رازی گفت: یکی از مباحثی که در کشور ما رخ داده، روند رو به رشد سرطان است.

وی با بیان اینکه صحبت های زیادی در خصوص دلایلی همچون آلودگی های آب، هوا، برنج، چای، بنزین و... برای افزایش سرطان شده است، افزود: هنوز عامل سرطان در کشور به صورت قطعی مشخص نیست ولی تحقیقاتی را اخیرا بر روی ترکیبات بنزین و ماده ای که به بنزین اضافه می شود، انجام دادیم تا میزان سرطان زا بودن ترکیب مهمی در بنزین را مشخص کنیم.

این محقق توضیح داد: از متیل ترشیو بوتیل اتر «MTBE» به عنوان یک افزاینده ضد احتقان جهت افزایش عدد اکتان در سوخت های بنزینی و گازوئیلی و به مقدار زیاد استفاده می شود که تحقیقات اخیر دانشمندان نشان داده این ماده می تواند با اتصال به DNA، تشکیل افزونه داده و منجر به تخریب DNA شود.

استادیار دانشکده داروسازی دانشکده علوم پزشکی کرمانشاه با اشاره به اینکه این ماده عملکرد بنزین را در فرایند سوخت بهتر می کند، گفت: این ماده در بنزین کشورهای ایران، چین و کشورهای جهان سوم به مقدار خیلی زیادی استفاده می شود.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران افزود: «MTBE» می تواند به شدت با DNA انسان برهمکنش داشته باشد و آنها را تخریب کند که در نهایت به جهش ژنی افراد تاثیر گذاشته و به سرطان منجر می شود.

وی گفت: در این تحقیقات موفق شدیم مدلی از هم برکنش این ماده سرطان زا بر DNA بدست آوریم البته تا کنون گزارشی از هم برکنشی این ماده در هیچ کجای دنیا صورت نگرفته چراکه «MTBE» ماده ای فرار است و روشهای رایج نمی تواند اطلاعات دقیقی را از آن به دست دهد.

این محقق افزود: به همین دلیل در این تحقیقات به روش کروماتوگرافی گازی و نمونه برداری از فضای فوقانی اقدام به مدل سازی برهم کنش این ترکیب با DNA و G-کوادروپلاکس کردیم و پارامترهای ترمودینامیکی و ثابت های تعادلی برهمکنش آن بر روی DNA را مورد بررسی قرار دادیم. با این روش به این نتیجه رسیدیم که MTBE با DNA برهمکنش دارد ولی این میزان زیاد نیست.

احمدی گفت: در این تحقیقات مشخص شد که تاثیر «MTBE» بر بدن انسان ممکن است مقدار کمی بر روی تخریب DNA تاثیر داشته باشد. همچنین می توان گفت که این ماده در بنزین، به میزان ۵۰ درصد بر روی سرطان تاثیر دارد و به صورت کلی نمی توان گفت به صورت کامل، سرطان ناشی از بنزین است البته این تحقیقات نیاز به زمان برای مطالعات بیشتری دارد که این موضوع در حال انجام است.