مطالبی درباره اخلاق مهندسی

در این صفحه سعی می شود اطلاعاتی راجع به این شاخه علمی به تدریج ارائه شود.

مطالبی درباره اخلاق مهندسی

در این صفحه سعی می شود اطلاعاتی راجع به این شاخه علمی به تدریج ارائه شود.

اخلاق مهندسی، ویترینی برای سازمان نظام مهندسی ساختمان؟

مقدمه

تیرماه سال گذشته، در همین صفحه مطلبی تحت عنوان « خبر: اخلاق مهندسی در بیانیه پایانی اجلاس هفدهم هیئت عمومی سازمان نظام مهندسی ساختمان» پست کردم و  ابراز امیدواری کردم که با تاکیدی که این بیانیه راجع به اخلاق حرفه ای دارد، می توان به تغییر در گسترش اخلاق  مهندسی ساختمان امیدوار بود.

حالا یک سال گذشته است.   می خواهیم سوال کنیم که در طی این یک سال بزرگترین سازمان حرفه ای کشور چه کرده است. این سوال زمانی پر رنگ تر می شود که بدانیم طی همین  دو روز پیش اجلاس هجدهم  در اردبیل برگزار شد و در قطعنامه پایانی، باز هم  توجه به اخلاق حرفه ای تاکید گردید. 

  ابتدا جملات قطعنامه اجلاس هفدهم را مرور می کنیم:

-ارتقای اخلاق حرفه‏ ای در مهندسی ساختمان (اخلاق مهندسی) در اولویت برنامه‏ های سازمان قرارگیرد و با استفاده از ظرفیت همه استانها و همه تشکل ‏های حرفه‏ ای فعالیت‏ ها استمرار یابد.

-فعال‏ سازی کلیه امکانات، منابع مالی و سرمایه‏ های انسانی و علمی بخش ساختمان، بویژه یکپارچه‏ سازی نظام‏ های مختلف ساخت و ساز درکشور و جلوگیری از هدر رفت منابع ملی در نظام‏ های جداگانه به‏ منظور توسعه کارآفرینی و به حداکثر رساندن مشارکت آحاد جامعه مهندسی ساختمان در ارتقای کیفیت ساخت و ساز با تأمین ایمنی، بهداشت، سلامت، آسایش و بهره‏ دهی مناسب و صرفه اقتصادی، ضمن تلاش جدی برای افزایش طول عمر ساختمان‏ ها، باتسهیل و تشویق و همکاری‏های جمعی، تأکید بر ارتقاء اخلاق حرفه ‏ای و تضمین حیثیت حرفه‏ ای عموم مهندسان رادنبال کرده و بازار کسب و کار حرفه‏ ای افزایش داده شود.


در این بندها، جمله اول گویا و صریح است. «ارتقای اخلاق حرفه ای در مهندسی ساختمان(اخلاق مهندسی) در اولویت برنامه های سازمان قرار گیرد». در بند بعدی، علاوه بر تأکید مجدد بر اخلاق حرفه ای،  توجه به تامین منافع عمومی شده است که همگی از اهداف اخلاق مهندسی به شمار می رود.


سؤال اصلی:  با توجه به اولویت قرار گرفتن اخلاق مهندسی در برنامه های سازمان در سال 93، در طی  سال گذشته، چه اقداماتی در  حوزه اخلاق صورت گرفته است؟


به خاطر  عضویت اینجانب در کمیته ای که مسوولیت به اصطلاح دبیرخانه اخلاق مهندسی این سازمان را برعهده دارد سعی می کنم با توجه به اطلاعات در دسترس نظرم را تقدیم کنم. خواهشمند است چنان چه مخاطبان عزیز این صفحه اطلاعات و نظر دیگری دارند، حقیر و دیگران از علم خود محروم نسازند. مخاطبان حرفه ای یا دانشگاهی  عام نیز می توانند خود از طریق یک جستجوی ساده در اینترنت با این اقدامات آشنا شوند. چرا که همه فعالیتهای سازمان های نظام مهندسی استان ها و سازمان مرکزی در وب سایت های آنها منعکس می شود. به ویزه اگرموضوعش اخلاق باشد...

ابتدا حکایتی را تعریف می کنم . سپس به ارزیابی اقدامات بندهای اخلاقی قطعنامه اجلاس هفدهم خواهم پرداخت و سپس توجهی به بندهای اخلاقی  قطعنامه جدید اجلاس هجدهم می کنیم. و در انتها سعی می کنیم به جواب این سوال برسیم که آیا اخلاق مهندسی، ویترینی برای سازمان نظام مهندسی ساختمان است.


1- حکایت دبیرخانه اخلاق مهندسی

 فعالیتهای اخلاق مهندسی از حدود چند سال پیش قرار بوده با محوریت دبیرخانه ای در استان قم سامان بگیرد. در طی این یک سال،  این دبیرخانه 3 نفره به جز یک جلسه-که توضیحش خواهم داد- نه تنها  هیچ جلسه ای تشکیل نداد، بلکه حتی دو نفر از سه نفر این گروه نمی دانستند که همچنین کمیته ای در سال جاری  وجود خارجی دارد!؟ 

بدون آن که بخواهم به  تشریح جزییات ماجرا بپردازم  عرض کنم که ما را همین یک ماه پیش دعوت کردند و به این مضمون گفتند که  نامه ای از مرکز آمده که برای این بندهای اخلاق مهندسی  قطعنامه هفدهم کاری انجام دهید، یا مثلا گزارشی بدهید. حقیر با تعجب سوال کردم  یعنی چه کسی باید کاری بکند یا گزارش بدهد؟  مگر ما  چه کسی هستیم؟ ! گفتند شما عضو کمیته اخلاق مهندسی هستید!؟ گفتیم  خوب، یعنی باید الان چه کار کنیم؟!  گفتند چند استان،  معین ما در اخلاق مهندسی معرفی شده اند!!؟ پس اول باید با آنها جلسه بگذاریم. (دقت کنید یک ماه مانده به اجلاس بعدی).

گفتیم آخر به آنها چه بگوییم؟ آنها که با اخلاق مهندسی آشنا نیستند. چه طور می توانند برنامه ریزی کنند برای کشور؟

فکر کردیم.....گفتیم باشد، اول یک دوره کارگاه دو روزه اخلاق برای ایشان برگزار می کنیم.  گفتند فقط زود. 

کارگاهی آموزشی برای دو روز طراحی کردیم و با مشارکت برخی نمایندگان چهار استان دیگر برگزار نمودیم. الحق و الانصاف، میهمانان یا فضیلت و با انگیزه ای داشتیم. آنقدر با صفا و صمیمی که ساعت آخر دوست نداشتیم از پیش ما بروند. آقای دکتر بدیعی- عضو هیات رییسه نظام مهندسی- هم آمد و در بخشی از کارگاه شرکت کرد. مدت کوتاهی هم خصوصی صحبت کردیم.  بدون اغراق بگویم فرهیخته ای نیکوکردار.  بیست و دو سال پیش درس تحلیل سازه ام را با کتاب ایشان گذرانده بودم.  بی تکلف بود و متواضع و البته  بسیار باهوش. یادم می آید که در جایی خواندم که هزار مهندسان کرمانی به استاندار کرمان نامه زده بودند که نگذارد ایشان از سازمان نظام مهندسی کرمان برود.... بگذریم.

بعد  از کارگاه،  جلسه ای یک ساعته به عنوان جلسه دبیرخانه  برگزار شد و تمام. همه حرفها هم این بود که «اخلاق مهندسی خیلی خوب است و ضروری؛ و باید کمیته ای تشکیل شود و کار از جایی شروع کرد. (می توانید خلاصه مذاکرات این جلسه را در سایت www.nezamqom,.ir ببینید.


2-چند سخنرانی در استان ها

البته در این یک سال چند کارگاه  معدوداخلاق مهندسی  توسط سازمان های نظام مهندسی استان ها برگزار شد. مثل گیلان،مازندران و همدان.  به نظر می رسد حکایت آنها، مصداق«هرکسی ازظن خود شد یار من» است. آخردوستان ما با چه تخصصی کارگاه می گذارند؟ البته از خدا پنهان نیست، از شما عزیزان هم پنهان نباشد که ما هم که کارگاه برگزار کردیم مشمول همین ضرب المثلیم!؟  دلی آن هم معلوم است. در کدام دانشگاهمان اخلاق مهندسی برگزار می شود؟ در کدامین دوره،  استاد اخلاق مهندسی تربیت می شود که بتواند کارگاه تشکیل دهد؟ با کدام کتاب و متن درسی، کدام کد اخلاقی؟ کدام....؟

(لطف کنید و به منِ کمترین ایراد نگیرید، شما را به خدا در اینترنت بررسی بفرمایید که  همین سازمان های مهندسی کشورهای خلیج فارس، یا حتی کشورهای آفریقایی الان چه می کنند و ما چه کار می کنیم؟ ببینید در سایت نظام مهندسی که رییس بزرگترین سازمان نظام مهندسی ساختمان در بین استان ها،  با اعتماد به نفس مصاحبه می کند و می گوید «اخلاق مهندسی یعنی تبعیت از قانون! ». دیگر رییس سازمان نظام مهندسی به تیم فوتبالش می گوید «با همین اخلاق مهندسی تان, به زمین فوتبال وارد شوید». آخر عزیزان دل،  قبل از سخنرانی و مصاحبه، یک کمی مطالعه که ضرر ندارد. یا حداقل یک  کارشناسی پیدا کرده و مشورتی بنمایید!)


3-جمع بندی اقدامات اخلاق حرفه ای سازمان در راستای اجرای قطعنامه اجلاس هفدهم(تیرماه 93)

پس نتیجه ارزیابی اولویت سازمان نظام مهندسی ساختمان- با تعداد اعضای سیصد هزار نفر- در طی سال گذشته( تیرماه 93 تا تیرماه 94) چنین می شود :

1-تشکیل یک کارگاه آموزشی 10-12 نفره  برای کسانی که قرار بود تصمیم گیرندگان این موضوع باشند.( خردادماه 94)

2-تشکیل یک جلسه یک ساعته با همین افراد( بعد از کارگاه ]، با صورتجلسه ای با محتوای تاکید  بر اهمیت اخلاق مهندسی و لزوم تشکیل کمیه اخلاق مهندسی( خرداد ماه 94)

3-تشکیل 3-4 سخنرانی یا کارگاه اخلاق مهندسی در کشور(البته هیچ کدام کارگاه نیست. احتمالا سخنرانی)  به همت خود استان ها( یعنی خودجوش، نه از طرف سازمان مرکزی)


4- بررسی بندهای اخلاقی قطعنامه اجلاس هجدهم(تیرماه 94)

و  اینک  اجلاس هجدهم (30 و 31 تیرماه 94- اردبیل) و قطعنامه آن. این قطعنامه 15 بند دارد که بند دوم  به اخلاق مهندسی می پردازد:

- هیئت عمومی بر رعایت اخلاق حرفه‌ای در تمامی سطوح خدمات مهندسی تاکید نموده و از شورای مرکزی و سازمان استان‌ها، برنامه‌ریزی برای تکریم از پیشکسوتان حرفه و چهره‌های ماندگار را در حوزه ساخت و ساز انتظار دارد.


در بند 10، توجه به حقوق مهندسان و مصرف کنندگان تاکید شده که دلالت بر هدف اخلاق دارد.( در اخلاق حقوق گرا، هدف اخلاق حرفه ای، حفظ حقوق کارفرما، صاحب حرفه، مصرف کننده و نیروی کار و به طور کلی افراد متاثر از کار حرفه است):

 اعضای شرکت کننده در هجدهمین اجلاس هیأت عمومی بر اجرایی شدن بند "ر" ماده 114 آیین نامه اجرایی در خصوص حمایت اجتماعی از اعضای نظام مهندسی ساختمان استانها و دفاع از حیثیت و حقوق حقه آنها و همچنین دفاع از حقوق متقابل جامعه به عنوان مصرف‏کنندگان محصولات، تولیدات و خدمات مهندسی در مشاغل مهندسی و حرف بخش‏های ساختمان، عمران و شهرسازی تأکید نمودند.


در بند دیگر نیز بر پی گیری قطعنامه سال قبل تاکید شده است:

 اعضای هیأت عمومی پیگیری آن دسته از بندهای بیانیه های اجلاس هفده گانه اجلاس هفدهم که در راستای قانون و خط مشی ابلاغی بوده است را به شورای مرکزی تاکید می نمایند.


حال اگر اخلاق جزء این بندها محسوب شود، باید امسال نیز پی گیری شود.


به بند ششم  که بند اصلی مربوط به اخلاق است، توجه کنید.  هیات عمومی  تاکید کرده که در خدمات مهندسی، اخلاق رعایت شود و  همچنین برای تکریم پیشکسوتان  و چهره های ماندگار برنامه ریزی اتفاق افتد.

لطفا دقت کنید. یعنی هیات عمومی شامل هیات مدیره های سازمان های نظام مهندسی ساختمان در تمامی استانهای کشور به مهندسان عضو سازمان  تاکید می کنندکه :

1- در خدمات مهندسی اخلاق را رعایت کنید.

2- برای تکریم پیشکسوتان و چهره های ماندگار برنامه ریزی کنید.


گذشته از آن که در یک بند قرار گرفتن تکریم پیشکسوتان و رعایت اخلاق جای شگفتی دارد و نشان گر بیگانگی تدوین کنندگان قطعنامه نسبت به اخلاق حرفه ای است، لزوم برنامه ریزی تنها اختصاص به تکریم پیشکسوتان یافته، نه اخلاق حرفه ای.  این عبارت نشان می دهد که تدوین کنندگان محترم تصویری که از اخلاق دارند همین وجدانیاتی است که همه انسان ها دارند و می دانند و وجدانش می کنند.(لطفا به پست «جمله طلایی» که حقیر در همین وبلاگ قرار داده ام مراجعه فرمایید)


 - خوب، پس دوستان تدوین کننده  قطعنامه، از نظر شما بزرگواران، مشکل اخلاقی  سازمان نظام مهندسی و  مهندسان ساختمان   چیست؟

-«مشکل این است که رعایتش نمی کنیم. پس چه خوب است که به اعضایمان توصیه کنیم اخلاق را رعایت کنند! ».پس  دیگر برنامه ریزی نمی خواهد. توسعه نمی خواهد.

-در مورد تکریم پیشکسوتان چطور؟ آن برنامه ریزی می خواهد؟

-«بله  تکریم پیشکسوتان نیازمند برنامه ریزی است» .

-چرا؟چه فرقی دارد؟

- «چون به هرحال  تکریم این بزرگواران نیاز به گرفتن سالن دارد، دعوت از گروه موسیقی و کمدین می خواهد. سخنرانی مدیران شهر و نمایندگان مجلس باید باشد. مراسم رونمایی تمبر  و  کلی برنامه دیگر. فکر کرده اید این کار شبیه رعایت اخلاق است؟ خیر، اصل  اخلاق یعنی «مهندس جان، عزیز دلم، دروغ نگو، گزارش دروغ نده، به پیشکسوتت احترام بگذار، قانون را هم رعایت کن.بقیه اش رو هم که خودت می دانی. فوقش اگر خواستی خیلی اخلاقی باشی، می روی مسجد محل و روحانی مسجد،  بالای منبر برایت تعریف می کند».


اگر چه  گفتگوی بالا طنز و یا هجو به نظر برسد، ولی اگر بین جمع باشید و حرف ها را بشنوید، تأیید خواهید کرد که متاسفانه با واقعیت فاصله ای ندارد.


5- اخلاق مهندسی و ویترین

آیا ما نباید سوگوار باشیم  وقتی که می بینیم معماران و بنایان ایران باستان دستور العمل های اخلاقی مفصل داشته اند، زمانی که جز مصریان قدیم  هیچ سرزمینی در جهان کد اخلاقی نداشته است  و  هم اکنون مدیران حرفه های ما همچنان فرق اخلاق حرفه ای را از اخلاق شخصی تشخیص نمی دهند؟

- آیا دردآور نیست وقتی که  بخش عظیم دین خاتم ، اسلام عزیز، به اخلاق اختصاص یافته است و ما  در عین اعتراف به مشکلات عدیده ای که در حرفه ها با آن مواجه هستیم، هیچ بهره ای از آن اقیانوس نورانی معرفت نمی بریم و آن وقت می بینیم که معتبرترین مجله اخلاق مهندسی،چاپ شده در هلند،  مقالاتی از اصول اخلاقی اسلام مورد استفاده در اخلاق مهندسی چاپ می کند؟

شرمنده نمی شویم که  در همین کشور خودمان،  در حدود هزار و دویست سال پیش،زمانی که اروپاییان بویی از تمدن نبرده بودند و در آلودگی های قرون وسطی غوطه ور بودند،    بزرگانی چون رازی که هم پزشک بودند،  هم مدیر بیمارستان و هم فیلسوف،  راجع به اخلاق حرفه ای تحقیق می کردند،  نظریه اخلاقی می دادندو کتاب می نوشتند و میوه اش را غربیها همچنان دارنداستفاده می کنند؛  و آن وقت، بزرگترین سازمان حرفه ای کشور در قرن بیست و یکم میلادی،  تنها پیام اخلاقی اش به سیصد هزار عضو خود فقط و فقط آن است که

«مهندسان  ساختمان گرامی، اخلاق را رعایت کنید!»

بی مناسبت نیست که غربیها، اخلاق حرفه ای را در در برخی کشورهای در حال توسعه، تنها ویترینی برای نمایش و جلوه فروشی می دانند. آنها می گویند در این دوره نه تنها اخلاق مهندسی برای این سازمان ها مفید نیست، بلکه موجبات بد اخلاقی را فراهم می کند و مردم را مایوس می سازد.

در این دوره  سازمان ها سخن از اخلاق می گویند تا به به افراد جامعه شان بگویند:

«لطفا به  بیانیه ها و سخنان مان توجه کنید. ببینید ما چقدر به فکر حقوق و منافعتان هستیم. هیچ اولویتی جز سلامتی و ایمنی شما برای ما مهندسان وجود ندارد. لذا این تنها ما هستیم که لیاقت این خدمات اجتماعی را داریم؛ نه گروه های مهندسی متفرقه.  پس به ما اعتماد کنید وبه  هر آنچه که برای هزینه فعالیت های مهندسی جهت ارضای نیازهایتان- مثل نیاز به مسکن-در نظر می گیریم  رضایت دهید!». 

این در واقع در  تحلیلی جامعه شناختی،  نگاه به حرفه  گرایی از زاویه  یک بیزینس-کاسبی- است و نه یک حرفه گرایی اصیل و واقعی.

و من هر چه فکر می کنم می بینم علیرغم فرهنگ غنی اسلام و میراث ایران باستان، حرفه گرایی ما در مرحله  توجه به منافع آدمهای خودمان است، نه سلامتی و ایمنی، و نه امنیت و رفاه مردم. و در این مدل بدوی،  اخلاق تنها  و تنها یک ابزار است؛ فقط یک نمایش است . یک شو!

در آخر نمی دانم چرا  به یاد  آقای مهندس هاشمی محترم - رییس سابق سازمان نظام مهندسی و نماینده اصول گرای مجلس- می افتم. کاش یک بار دیگر او را می دیدم. یادم نمی رود که خیلی جدی برگشت و گفت: «[آنقدر مشتاق و معتقد به اخلاق در مهندسی هستم که] حتی اگر بتوانم حاضرم نوشته هایتان-در اخلاق مهندسی- را تایپ کنم» .

برادر ارزشی ام چه شد وعده هایت؟  پژوهشگاه نظام مهندسی  که مدتی دلمان را خوش کرده بود، به کجا رسید؟!

....بگذاریم و بگذریم.....


حال شما عزیز دانشگاهی، حوزوی و کارشناس حرفه ای ،  حضرتعالی چه فکر می کنید؟نقش اخلاق در مهندسی چیست؟  آیا شما فکر می کنید جایگاه  اخلاق مهندسی در سازمان نظام مهندسی چیزی بیش از یک ویترین است؟ خوشحال می شوم نظر شما بزرگوار را بشنوم و یاد بگیرم.

موفق و پیروز باشید.








نظرات 0 + ارسال نظر
برای نمایش آواتار خود در این وبلاگ در سایت Gravatar.com ثبت نام کنید. (راهنما)
ایمیل شما بعد از ثبت نمایش داده نخواهد شد