مطالبی درباره اخلاق مهندسی
در این صفحه سعی می شود اطلاعاتی راجع به این شاخه علمی به تدریج ارائه شود.مطالبی درباره اخلاق مهندسی
در این صفحه سعی می شود اطلاعاتی راجع به این شاخه علمی به تدریج ارائه شود.یادداشتی در روش آموزش اخلاق مهندسی: گروه ه بندی دانشجویان در کلاس درس
همانطور که برخی مخاطبان آشنایی دارند، من از سال 89 در حال تدریس درس دو واحدی اخلاق مهندسی هستم. در بین سالهای 92 تا 94 سعی می کردم که در برخی موضوعات ، دانشجویان کلاس ها را گروه بندی کرده و از آنها بخواهم موضوع مورد نظر را پیش یا پس از طرح مساله توسط من، مورد بررسی و تحلیل قرار داده و سپس نظر ارائه دهند. خوب، اشکال اصلی این روش، این بود که گروه های دانشجویی برای بحث باید و قت زیادی صرف می کردند. اضافه بر آن که پس از مباحثه درون گروهی، لازم بود نماینده آنها بررسی و نظر گروه را برای دیگران مطرح می کرد. خلاصه آن که زمان کلاس به شدت گرفته می شد. بدین خاطر در این ترم های اخیر به خاطر افزایشی که در حجم محتوای آموزشی داده بودم ، برخلاف روال قبلی فقط بعد از طرح اجمالی مساله از کل کلاس نظرخواهی می کردم. گاهی برای جلب مشارکت و افزایش انگیزه، حتی دانشجویان عادی و به ظاهر کم انگیزه را نیز به چالش می کشیدم و از آنها می خواستم نظر خود را حتما ارائه کنند. ولی دیگر از گروه های دانشجویی در کلاس خبری نبود.
اواخر ترم قبل متوجه شدم که دانشجویان علیرغم پاسخ دهی مناسب به سوالات نظری، توانایی کافی برای حل مسایل اخلاقی امتحان را ندارند. لازم به توضیح است که آزمونهای درس اخلاق مهندسی ما در دانشگاه در دو نوع سوالات نظری(حدود 6-7 نمره) و مسایل اخلاقی مهندسی(حدود 9-10 نمره) طراحی می شود. یادم آمد که در ترمهای اخیر، این مشکل بچه ها همواره وجود داشته است، در حالی که در گذشته دور چنین نبود. در واقع من با برگه های امتحانی ای مواجه شده بودم که در بخش مربوط به مسائل، اکثراُ ضعیف بودند ؛ و این فراگیری ضعف در حل مسائل اخلاقی به من معلم نشان می داد آموزش در جایی ایراد اساسی دارد. در بررسی، با مقایسه طرح درسهایم به این نکته رسیدم که مهمترین تغییر درس من در سالهای اخیر، حذف گروههای کلاسی در ترمهای اخیر بوده است. البته این را هم بگویم که دانشجویان ما برای بخش تحقیق درس اخلاق مهندسی- با حدود نمره 4 تا 7 نمره- به صورت گروهای 3-5 نفری باید فعالیت پژوهشی داشته باشند. برای این کار حتما باید با هم مباحثه کرده و در آخر هم باید بتوانند در جلسه دفاع گروهی خود، مسأله اخلاقی مورد نظرشان را به خوبی طرح و بررسی کنند. ولی علیرغم این کار گروهی در قالب تحقیق درسی، به هرحال حذف این گروهها ی درون کلاسی عاملی بود که در بررسی اولیه اینجانب موجب ضعف در حل مسائل آزمون پایان ترم شده بود.
بالاخره هفته پیش که یکی از کلاسها به فصل تصمیم گیری اخلاقی رسید، تصمیم گرفتم علیرغم عقب بودن نسبت به برنامه درسی، گروه ها را راه اندازی کنم.بچه ها را با توجه به رشته تحصیلی گروه بندی کردم. عموما بچه های یک گروه باید هم رشته باشند و یا در رشته های نزدیک هم باشند. از آنها خواستم در رشته خود مساله ای مهندسی را پیدا کنند که حیثیت اخلاقی داشته و دوراهی اخلاقی نیز باشد. برای بحث درون گروهی حدود 10-15 دقیقه وقت دادم. در این فاصله خودم نزدیک گروهها شده و طریق مباحثه شان را پی گیری می کردم. گاهی به سوالات و ابهاماتشان جواب می دادم. پس از اتمام وقت مباحثه، از همه گروهها خواستم نماینده ای را برای طرح مساله به کلاس معرفی کنند. نمایندگان گروه آمدند و طرح مساله کردند. آنها باید ابتدا مساله مهندسی را مطرح می کردند. سپس می گفتند چرا این مساله، یک مساله اخلاقی مهندسی است. و سپس باید با طرح ارزشهای مرتبط اثبات می کردند که این مساله یک دوراهی اخلاقی است.
هر نماینده که می آمد، گروههای دیگر سعی می کردند با سوالاتشان مساله را واضح تر کرده یا برخی اوقات نفی اخلاقی بودن یا دوراهی بودن را اثبات کنند. در عوض، اعضای گروه ارائه کننده در مقام دفاع از نماینده خود بر می آمدند.
نتیجه مثل گذشته عالی بود. همه در بحث سرحال و با نشاط بودند. ارائه کنندگان از نطر من عالی ارائه کردند. وقت کلاس گذشته بود ولی هیچ کس تذکر نمی داد که وقت گذشته است. از مشارکتشان تشکر کردم. بچه ها خواهان آن بودند که حالا جواب این مسایل طرح شده را ارائه کنید. جواب دادم که موضوع بعدی ما، روش های بررسی و حل مسایل اخلاقی است که از جلسه بعد به آن خواهم پرداخت. پس از آموزش این تکنیک ها، گروه های تشکیل شده باید به حل مسایل طرح شده امروز بپردازند.
همانطور که عرض شد، این روش وقت گیر است. شاید باید درس اخلاق مهندسی مثل این درس در برخی دانشگاه های خوب جهان، 3 واحدی باشد. یا شاید نیاز به کلاس حل تمرین با حضور تدریس یار(TA) باشد. ولی در همین شکل دو واحدی هم باید توجه کنیم که انتقال مجموعه ای از دانشها که نیاز باشد دانشجویان فقط به حافظه خود بسپارند کافی نیست. آموزش اخلاق کاربردی با آموزش فلسفه اخلاق-فرا اخلاق- و حتی اخلاق هنجاری متفاوت است. مهارت شناسایی مساله اخلاقی و مهارت حل مساله نقش اساسی را در این رشته ایفا می کند. علاوه بر آن که تشکیل گروههای دانشجویی در کلاس موجب ارتباط و آشنایی بیشتر دانشجویان و استاد درس شده و مقدمه ای می شود که استاد با شناخت حاصل شده از دانشجویان، بتواند به اهداف عاطفی تعیین شده در درس- مثل ایجاد حساسیت بالاتر اخلاقی در دانشجویان- بهتر نایل شود.
والسلام.
