هفته پیش توفیقی داشتم که در جلسه ای با موضوع اخلاق مهندسی در خدمت جنابان دکتر قراملکی و دکتر جوادی باشم.
به مناسبتی سخن از نظریات اخلاق هنجاری مرسوم در فلسفه اخلاق به میان آمد. همانطور که می دانیم در کتاب های اخلاق کاربردی، برای حل مسائل اخلاقی و یا تدوین اصول و کدهای اخلاقی ، نظریات مذکور نقشی محوری دارد. بنابر آن که مسأله را با فایده گرایی،وظیفه گرایی و یا اخلاق فضیلت مورد بررسی قرار دهید، حکم اخلاقی متفاوت خواهد بود. گاهی نیز گفته می شود، مسأله با هر سه نظریه بررسی شود و سپس جوابها مقایسه و بهترین جواب انتخاب شود؛ و یا یک نظریه مبنا قرار گیرد و جواب دو نظریه دیگز نیز مورد تأمل واقع گردد.
استاد دکتر قراملکی، با ذکر این نکته که میراث غرب خیلی مهم است ولی نمی توان آن را کلیشه کرد، گفت :
آیا اول باید بیاییم از این نظریات یکی را انتخاب و سپس مسائل خود را حل کنیم و یا بگوییم طبقه بندی دیگری هم می توان داشت ؟ مرز کلیشه کردن و بهره گرفتن مرز باریکی است.
ما در دوره اسلامی هم نظریاتی داریم. ایا این نظریات غربی برای دسته بندی نظریات دانشمندان مسلمان کارآمدند ؟ آیا می توان طبقه بندی رقیبی هم آورد ؟
باید تولد و رشد نظریات اخلاقی در مملکت ما یک الگو داشته باشد و می توان بر اساس یک الگو اینها را طبقه بندی کرد و اگر با این طبقه بندی جلو برویم شاید قصه متفاوت باشد.
ایشان ادامه داد :
«پیشنهاد من برای این الگوی بومی این خواهد بود :
-اخلاق سلامت محور : بنابر این رویکرد، اخلاق برنامه ی پیشگیری و درمان است. زکریای رازی می گوید اخلاق مثل طب است.فارابی همین جمله را در فصول منتزعه و احصاء العلوم تکرار می کند.این مطلب زمینه قرآنی هم دارد. چرا که قرآن نیز از بیماری دل و شفای آن سخن می گوید.علی (ع) آن جا که می خواهد حضرت ختمی مرتبت(ص) را توصیف کند می فرماید : طبیب دوار بطبه. نگاه طب به برنامه های تربیتی در برنامه هایمان خیلی زمینه داشته است. به عنوان مثال در این رویکرد رذایل را بحث کرده اند و تلاش کرده اند رذایل را در حرفه ها پیشگیری و درمان کنند.
-اخلاق کمال محور : این نوع نگاه به دنبال تکامل انسان است. می گوید اخلاق برنامه ی کمال نفس است. این رویکرد اگر چه به سلامت هم نظر دارد اما آن را مقدمه و شرط لازم کمال می داند.چون آدم تا از رذایل پاک نشود نمی تواند کمال پیدا کند.
رویکرد کمال محور خود در سه رهیافت جداگانه مشاهده می شود :
- رویکرد فرد گرایانه : چنانکه در مطالب ابن مسکویه و ابن سینا دیده می شود.
- رویکرد جامعه گرایانه : که به دنبال کمال در جامعه است (در سلامت محور نیز همین مطلب بیان می شود). این رویکرد در آثار فارابی و پیروانش مشاهده می شود.
- و رویکرد ملاصدرا....
-اخلاق حقوق محور: این مطلب را در رساله الحقوق امام سجاد(ع). نجم الدین رازی(نویسنده مرصاد العباد) و یا علامه مجلسی می توان دید. طبق این مدل، محیط ما آکنده از حقوق است؛ و ما ممکن است که این حقوق را ضایع کنیم. ما بایداخلاق را بر حسب این حقوق تعریف کنیم.
-تلفیفی از این سه رویکرد
-و التقاط بین آنها
کاری نداریم که این طبقه بندی ها با طبقه بندی غربیها سازگار است یا خیر، بلکه می گوییم یک معنای بومی شدن آن است که مسائلمان را با این جریان ها حل کنیم. من هر کجا در مورد اخلاق حرفه ای کار کرده ام ،تصمیم گرفته ام که حقوق محور باشد.البته نه قانون و حقوق موضوعه ، بلکه همان رساله الحقوق. انتخاب الگوی ما نیز بستگی به نگاه جامعه شناختی ما دارد. زکریای رازی هم اگر در زمان ما می زیست جور دیگری فکر می کرد.»
سخنان جناب دکتر بالجمله برایم تازگی داشت. فرمایشات ایشان دنیایی جدید
را برایم باز کرد. هر چند دنیایی از سؤالات را نیز برایم به ارمغان آورد. فی
الحال مطالب آموزشی ایشان در کلاسهای دکتری اخلاق پزشکی را به لظف یکی از
آشنایان به دست آورده ام. شاید نیاز باشد که پس از مطالعه و بررسی مطالب ایشان
، درخواست جلسه ای داشته باشم.
وبلاگ خوبی دارید .مطالبتان را پی گیرم.لطف کنید ادامه دهید .باتشکر
از لطف شما ممنونم.